Αιτιολογικά συσχετίζεται με κατάποση αέρα, που είναι νευρική συνήθεια, δυσκοιλιότητα, αύξηση των εντερικών αερίων, ευερέθιστο έντερο, δυσανεξία στη λακτόζη, υπερβολική λήψη τροφής, μερική εντερική απόφραξη ή υπερανάπτυξη βακτηριδίων στο λεπτό έντερο. Λιγότερο συχνά οφείλεται σε όγκους, συνήθως ωοθηκών ή ασκίτη.
Μετεωρισμός και διάταση κοιλιάς συνυπάρχουν πάντοτε;
Παλαιότερα ο μετεωρισμός και η κοιλιακή διάταση θεωρούνταν περιγραφή του ίδιου φαινομένου. Πρόσφατα αποφασίστηκε πως με την έννοια μετεωρισμός περιγράφεται το αίσθημα της αυξημένης κοιλιακής πίεσης, ενώ με την έννοια της διάτασης η αύξηση της περιμέτρου της κοιλιάς. Οι δύο αυτές καταστάσεις δεν συνυπάρχουν πάντοτε.
Είναι συχνό φαινόμενο;
Περίπου 11% των ανθρώπων παραπονείται για συχνούς μετεωρισμούς. Σε μελέτες πληθυσμού έχει υπολογιστεί ότι η επίπτωση του μετεωρισμού κυμαίνεται από 16-30% περίπου, ότι το 43% των μελετηθέντων έχει πάρει κάποια φαρμακευτική θεραπεία και το 16% έχει ζητήσει ιατρική βοήθεια. Περισσότερο από το ένα τέταρτο των πασχόντων δηλώνει μείωση στην καθημερινή του δραστηριότητα.
Πως γίνεται η διάγνωση;
Μέχρι πρόσφατα η διάγνωση ήταν μάλλον εμπειρική.
Με την εφαρμογή νεώτερων τεχνικών, όπως η πνευμοπληθυσμογραφία και η έκπλυση με αργό, για την μελέτη των αερίων του εντέρου, αυξάνονται οι ενδείξεις ότι ο μετεωρισμός και η διάταση της κοιλιάς μπορεί να οφείλονται σε διαφορετικούς παθολογοφυσιολογικούς μηχανισμούς.
Αυτό υποδηλώνει πως ο μετεωρισμός δεν αποτελεί ένα απλό σύμπτωμα υγιών κατά τα άλλα ανθρώπων.
Αίτια
1. Λειτουργικές διαταραχές του πεπτικού
Η συχνότερη αιτία είναι οι λειτουργικές διαταραχές του γαστρεντερικού και κυρίως το ευερέθιστο έντερο.
Οι ασθενείς κατατάσσουν το μετεωρισμό στα ιδιαιτέρως ενοχλητικά συμπτώματα. Είναι εντονότερος στη διάρκεια των γευμάτων, με κυμαινόμενη βαρύτητα, μεγαλύτερη ένταση τις βραδυνές ώρες και βελτίωση στη διάρκεια της νύχτας.
Αυτός ο τρόπος εμφάνισης των συμπτωμάτων είναι παθογνωμονικός των λειτουργικών γαστρεντερικών διαταραχών, αλλά δεν είναι διαγνωστικός από μόνος του, επειδή η απουσία τους δεν τις αποκλείει, ενώ διαφέρουν τα ενοχλήματα στους άνδρες που παραπονούνται συχνότερα για σκληρή και σφιχτή κοιλιά.
Το 90% των πασχόντων από ευερέθιστο έντερο, αναφέρει το μετεωρισμό σαν το σοβαρότερο σύμπτωμα, με διαφορές ως προς το φύλο, τις συνήθειες του εντέρου (δυσκοιλιότητα) και τη βαρύτητα.
Στις σοβαρότερες περιπτώσεις, οι ασθενείς αναγκάζονται να χαλαρώσουν τα ρούχα τους και δεν είναι σπάνιο οι γυναίκες να εμφανίζουν εικόνα εγκύου.
Η αναλογία μεταξύ ανδρών και γυναικών είναι 2/1
2. Ορμονική ισορροπία
Αρκετές γυναίκες στη διάρκεια της εμμηνορρυσίας παρουσιάζουν διαταραχές στη λειτουργία του εντέρου. Το πρόβλημα επιβαρύνεται σημαντικά όταν συνυπάρχει ευερέθιστο έντερο και περιεμμηνορροϊκά, αλλά και οποτεδήποτε στη διάρκεια του κύκλου ακόμη και στην εμμηνόπαυση.
Ίσως αυτό να σημαίνει πως η ορμονική ισορροπία επηρεάζει την εμφάνιση του μετεωρισμού.
3. Ψυχολογικοί παράγοντες
Η συμμετοχή ψυχολογικών παραγόντων στην παθογένεια του μετεωρισμού είναι αμφισβητήσιμη. Αρχικά είχε αποδοθεί στην προσπάθεια των γυναικών να αυξήσουν την οσφυϊκή λόρδωση προβάλλοντας την κοιλιά και κατεβάζοντας το διάφραγμα για λόγους αισθητικής, χωρίς αυτό να αποδειχτεί με απεικονιστικές μεθόδους.
Σε αρκετές μελέτες δεν βεβαιώθηκε συσχέτιση με ψυχικούς παράγοντες.
4. Παχυσαρκία
Οι παχύσαρκοι και κυρίως με δείκτη μάζας σώματος >30 kg ⁄m2, εκτός από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και δυσπεψία, εμφανίζουν συχνότατα μετεωρισμό, ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία, την εκπαίδευση, την κατανάλωση αλκοόλ ή το κάπνισμα.
5. Ο ρόλος των αερίων του εντέρου
Το λεπτό έντερο περιέχει μείγμα ποικίλων αερίων, που αυξάνονται με κατάποση αέρα, υπερπαραγωγή κατά την πέψη, ή μειωμένη απορρόφηση λόγω απόφράξης. Η επίδρασή τους στο μετεωρισμό και τη διάταση της κοιλιάς είναι αντικείμενο πολλαπλών ερευνών, με αποτελέσματα μάλλον αντικρουόμενα.
Με διάφορες τεχνικές μέτρησης των αερίων του εντέρου σε πάσχοντες από ευερέθιστο έντερο, δεν βρέθηκε διαφορά στην ποσότητα σε σχέση με υγιή άτομα.
Σε όποιους διαπιστώθηκε αυξημένη ποσότητα, μπορεί περιστασιακά να προκάλεσε μετεωρισμό, χωρίς όμως αυτό να αποτελεί τον κυρίαρχο αιτιολογικό παράγοντα στην πλειονότητα των ασθενών.
Ωστόσο υπάρχει η παρατήρηση από την ομάδα μελέτης του ευερέθιστου εντέρου της Βαρκελώνης, ότι παρά τη φυσιολογική ποσότητα, οι πάσχοντες από ευερέθιστο έντερο έχουν παθολογική διακίνηση των αερίων, με αποτέλεσμα την κατακράτησή τους και το μετεωρισμό.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι δεν ευθύνεται η ποσότητα του γεύματος, αλλά η χημική τους σύσταση κατά την παραμονή του στην νήστιδα. Έτσι, τροφές πλούσιες σε λίπος, λάχανο, κουνουπίδι και όσπρια προκαλούν αυξημένη παραγωγή αερίων.
Η ιδέα της παθολογικής διακίνησης των αερίων ενισχύθηκε, όταν μετά από έγχυση γλυκαγόνης, η μείωση της κινητικότητας του εντέρου προκάλεσε ασυμπτωματική διάταση της κοιλιάς.
6. Σπλαχνική υπερευαισθησία
Σε άτομα με ευερέθιστο έντερο και γυναίκες σε προεμμηνορροϊκή περίοδο έχει διαπιστωθεί υπερευαισθησία των σπλαγχνικών νευρώνων σε όλο το γαστρεντερικό, η οποία πιθανόν προκαλεί μόνο μετεωρισμό.
7. Κινητικές διαταραχές
Η κινητικότητα του εντέρου περιλαμβάνει φαινόμενα ηλεκτρομυϊκής δραστηριότητας, συσταλτικότητας, τόνου, ελαστικότητας και μεταφοράς του περιεχομένου του.
Παντός τύπου διαταραχές των παραπάνω φαινομένων έχουν παρατηρηθεί στο ευερέθιστο έντερο.
8. Δραστηριότητα των κοιλιακών μυών
Δεν έχει βεβαιωθεί αν η ανώμαλη δραστηριότητα, σύσπαση ή χαλάρωση, των μυών του κοιλιακού τοιχώματος στην κατακεκλιμένη ή όρθια θέση, συμμετέχει στον μετεωρισμό και την διάταση της κοιλιάς
9. Δυσανεξία στους υδατάνθρακες
Η δυσανεξία στη λακτόζη, τη φρουκτόζη και τη σορβιτόλη είναι συχνό πρόβλημα και ενδεχομένως χρειάζεται να αφαιρούνται από τη διατροφή εκείνων που ο μετεωρισμός και η κοιλιακή διάταση είναι ιδιαίτερα ενοχλητικά
10. Ο ρόλος της εντερικής χλωρίδας
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η εντερική χλωρίδα ασθενών με ευερέθιστο έντερο, διαφέρει από αυτήν του κοινού πληθυσμού.
Δεν είναι γνωστός ο παθογενετικός μηχανισμός της υπέρμετρης ανάπτυξης της φυσιολογικής χλωρίδας του εντέρου που οδηγεί σε κλινικές εκδηλώσεις.
Η υπερανάπτυξη βακτηριδίων στο λεπτό έντερο, δηλαδή ο παθολογικός αποικισμός από μικρόβια, δημιουργείται λόγω ανεπάρκειας δύο βασικών αμυντικών μηχανισμών του ανώτερου πεπτικού σωλήνα, που είναι η διαταραχή του φραγμού του γαστρικού οξέος, όπως στη λοίμωξη του γαστρικού βλεννογόνου με ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, και της εντερικής κάθαρσης, όπως σε ανατομικές βλάβες του εντέρου, ή διαταραχή της κινητικότητας του.
Σημαντικό ρόλο παίζει η ανοσολογική κατάσταση, η υγιεινή του στόματος και η διατροφή των ασθενών.
Τα μικρόβια αυτά παράγουν μεθάνιο, επιβραδύνουν τη διέλευση του περιεχομένου, του εντέρου και έχουν σαν αποτέλεσμα την πρόκληση μετεωρισμού και διάτασης σε κάποιους ασθενείς με ευερέθιστο έντερο.
Γι αυτό αρκετοί ερευνητές για την αντιμετώπιση του μετεωρισμού αυτών των ασθενών, συνιστούν την χρήση προβιοτικών και αντιβιοτικών με καλά αποτελέσματα.
11. Κατάποση αέρα
Αρκετά άτομα καταπίνουν μεγάλες ποσότητες αέρα, από νευρικότητα ή άγχος ή από ταχεία κατανάλωση τροφής και υγρών, ή επειδή χρησιμοποιούν καλαμάκι ή μασούν συχνά τσίχλα. Η περίσσεια του αέρα διακινείται δύσκολα από το έντερο και δημιουργεί αίσθημα διατάσεως της κοιλιάς
Διαφορική διάγνωση
Στις περισσότερες περιπτώσεις η διάγνωση μετεωρισμού και διάτασης που συσχετίζεται με λειτουργικές διαταραχές του πεπτικού, εμφανίζεται με εξάρσεις στην διάρκεια των γευμάτων και δεν παρουσιάζει δυσκολίες.
Σε επίμονες όμως περιπτώσεις και όταν τα συμπτώματα παρουσιάζουν επιδείνωση, πρέπει να αποκλειστούν όγκοι της κοιλιάς και κυρίως των ωοθηκών, ασκίτης, διαλείπουσα ή μόνιμη απόφραξη του εντέρου.
Στην κλινική εξέταση δεν διαπιστώνονται ιδιαίτερα ευρήματα.
Σε ακτινογραφία κοιλιάς σε όρθια θέση και αξονική τομογραφία αναδεικνύεται μεγάλη ποσότητα αερίων στο έντερο.
Αντιμετώπιση και θεραπεία
Δίαιτα χωρίς υπόλειμμα, μείωση του λίπους της τροφής, των ενοχοποιούμενων υδατανθράκων και των αεριούχων ποτών.
Δεν υπάρχουν ειδικά φάρμακα που βοηθούν σημαντικά στην μείωση του μετεωρισμού.
Άτομα με δυσκοιλιότητα χρειάζονται υπακτικά, αλλά πρέπει να αποφεύγουν την λακτουλόζη η οποία σχεδόν πάντοτε επιδεινώνει τον μετεωρισμό.
Η χρήση των προβιοτικών προσφέρει κάποιο όφελος.
Πρόσφατα έχουν χρησιμοποιηθεί δυσαπορρόφητα αντιβιοτικά, όπως η ριφαξιμίνη, με καλά και διατηρούμενα αποτελέσματα, όπως έχουν δείξει διάφορες μελέτες.
Η χρήση προκινητικών φαρμάκων έχει επίσης σε κάποιες μελέτες δείξει σταθερά καλά αποτελέσματα στη βελτίωση των συμπτωμάτων του μετεωρισμού, μειώνοντας το χρόνο διέλευσης του περιεχομένου του εντέρου και περιορίζοντας έτσι την παρατεταμένη παραμονή των αερίων εντός αυτού.
Γράφει η Ροδέσσα Ζαφειροπούλου, Παθολόγος
Αναδημοσίευση από το περιοδικό Ευεξία & Διατροφή, Τεύχος 39, ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ/ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2009, 14 - 17
http://www.mednutrition.gr/content/view/3208/85/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου