ΤΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΠΑΘΟΛΟΓΟΥ

Σοφία Ντώνη, φοιτήτρια λογοθεραπείας

Για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει, όταν ένας εγκέφαλος τραυματίζεται, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε από τι αποτελείται ένας υγιής εγκέφαλος και τι κάνει.

Ο εγκέφαλος εσωκλείεται μέσα στο κρανίο. Το κρανίο ενεργεί ως προστατευτική κάλυψη για τον εγκέφαλο ο οποίος αποτελείται από δισεκατομμύρια νευρικά κύτταρα. Ελέγχει την ικανότητα της όρασης, της ακοής, της γεύσης, της όσφρησης, της ομιλίας και της κίνησης. Η σκέψη, η ευαισθησία της μνήμης, της κρίσης και της παρατηρητικότητας επίσης ξεκινούν από τον εγκέφαλο.

Όταν η παροχή του αίματος σε μία περιοχή του εγκεφάλου σταματήσει, τα κύτταρα που δεν παίρνουν οξυγόνο πεθαίνουν. Η βλάβη του εγκεφάλου που ακολουθεί ονομάζεται εγκεφαλικό. Ένα εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να είναι ελαφρύ ή πολύ σοβαρό και τα αποτελέσματά του προσωρινά ή μόνιμα.

Η σοβαρότητα ενός εγκεφαλικού επεισοδίου εξαρτάται από την έκταση και τον εντοπισμό της καταστροφής των νευρικών κυττάρων. Διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου ελέγχουν διαφορετικές λειτουργίες κι έτσι τα συμπτώματα εξαρτώνται από την περιοχή η οποία θα υποστεί τη βλάβη. Ακόμα και ένα ελαφρύ εγκεφαλικό μπορεί να είναι καταστροφικό, εάν επηρεάσει ένα κρίσιμο σημείο του εγκεφάλου. Σε αντίθεση με πολλά άλλα κύτταρα του σώματος τα κύτταρα του εγκεφάλου δεν αναγεννιούνται.

Το εγκεφαλικό επεισόδιο είναι η τρίτη βασικότερη αιτία θανάτου στις αναπτυγμένες χώρες μετά τον καρκίνο και τα καρδιακά επεισόδια και η πρώτη αιτία νευρολογικής αναπηρίας στους ενήλικες . Από τα 500.000 έως 600.000 εγκεφαλικά επεισόδια που συμβαίνουν κάθε χρόνο, το 43% συμβαίνουν σε άτομα άνω των 65 ετών. Οι άντρες παρουσιάζουν μεγαλύτερη συχνότητα εγκεφαλικών επεισοδίων από ό,τι οι γυναίκες.

Τα εγκεφαλικά επεισόδια κατατάσσονται ανάλογα με τα αίτια που τα προκάλεσαν.

Θρόμβωση: η αιματική ροή προς τον εγκέφαλο αποφράσσεται εξαιτίας θρόμβου σε ένα αγγείο που έχει υποστεί βλάβη από αρτηριοσκλήρυνση.

Εμβολή: η αιματική ροή ενός αγγείου προς τον εγκέφαλο αποφράζεται από θρόμβο που δημιουργείται σε κάποιο άλλο σημείο του σώματος, συχνότερα στην καρδιά.

Αιμορραγία: όταν ένα αγγείο εντός ή εκτός του εγκεφάλου ρήγνυται - σπάει, επιτρέποντας αίμα να διαφύγει στον εγκέφαλο (εγκεφαλική αιμορραγία). Ανεξέλεγκτη υπέρταση πολύ συχνά είναι η αιτία αυτής της κατάστασης . Ένα χαρακτηριστικό που παρατηρείται κυρίως στο εγκεφαλικό επεισόδιο που οφείλεται σε αιμορραγία είναι ότι καθώς το αιμάτωμα υποχωρεί η κατάσταση του ασθενή βελτιώνεται ραγδαία

Η αξονική και η μαγνητική τομογραφία είναι σε θέση αξιόπιστα να διασφαλίσουν τη διαφορική διάγνωση μεταξύ αιματώματος και έμφρακτου. Περισσότερο πιθανό είναι το έμφρακτο σε παροδικά ισχαιμικά επεισόδια και φυσήματα ενώ περισσότερο πιθανή είναι η αιμορραγία είναι με την παρουσία κώματος κατά την εισβολή, με τους εμετούς και με την αυχενική ακαμψία. Η αξονική γίνεται τις πρώτες 3 εβδομάδες επειδή η υψηλή πυκνότητα το φρέσκου αίματος βαθμιαία εξασθενεί και η χαμηλής πυκνότητας εικόνα που παραμένει δεν ξεχωρίζει από αυτή του έμφρακτου. Η αιμορραγία στην οξεία φάση του εγκεφαλικού επεισοδίου αναγνωρίζεται με αξιοπιστία.

Τα αίτια μιας τέτοιας αιμορραγίας είναι η υπέρταση, τα αντιπηκτικά, η αμυλοειδής αγγειοπάθεια, οι αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες και τα ανευρίσματα, οι αμφεταμίνες, όγκοι όπως π.χ το μελάνωμα, διάσπαρτη ενδαγγειακή πήξη και η φλεβική θρόμβωση

Κλινική εικόνα- αξιολόγηση του ασθενή

Η κλινική εικόνα ενός ατόμου που υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο εξαρτάται από την λειτουργία της περιοχής που εβλήθη. Σε γενικές γραμμές τα αιμορραγικά εγκεφαλικά θεωρούνται βαρύτερα των ισχαιμικών. Αυτό γιατί παρ? όλο που το αίμα που διαχέει τον εγκεφαλικό ιστό προκαλεί μικρή σχετικά βλάβη (το αίμα είναι τοξικό για τον εγκεφαλικό ιστό) καταλαμβάνει χώρο πιέζοντας τον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος περιέχεται σε ένα ανελαστικό κουτί όπως είναι το κρανίο και δεν έχει την δυνατότητα μετατόπισης σε άλλο χώρο. Έτσι οποιαδήποτε αιτία προκαλεί πίεση επί του εγκεφάλου μπορεί να τον βλάψει σοβαρά. Ο θάνατος μπορεί να επέλθει άμεσα λόγω πίεσης επί του στελέχους του εγκεφάλου (περιπτώσεις εγκολεασμών). Αν η αιμορραγία είναι τόσο μικρή ώστε να μην προκαλέσει πιεστικά φαινόμενα, τότε η πρόγνωση για τον ασθενή είναι σχετικά καλή και φτάνει ως την πλήρη αποκατάσταση.

Σύμφωνα με την βιβλιογραφία στα άτομα που έχουν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο η απώλεια του εκούσιου ελέγχου των κινήσεων και οι διαταραχές επικοινωνίας είναι οι πιο χαρακτηριστικές και οι πιο θεαματικές διαταραχές. Στις τυπικές μορφές η ημιπληγία εγκαθίσταται εξ? αρχής ή σιγά - σιγά σε λίγα λεπτά ή το πολύ σε λίγες ώρες. Οι μυϊκές ομάδες που προσβάλλονται είναι χαλαρές και ανίκανες για οποιαδήποτε αντίδραση (χαλαρή παράλυση). Αργότερα, σε μερικές μέρες επανέρχεται μία σχετική τονικότητα και συσπαστικότητα μερικών μυϊκών ομάδων. Οι λεπτές μεμονωμένες κινήσεις μιας μόνης άρθρωσης είναι αδύνατες και για πολλούς είναι οριστικά χαμένες. Χάνονται τα φυσιολογικά εγκεφαλικά πρότυπα της κίνησης και αντικαθιστώνται από παθολογικά ενώ η περιφερική οδός εκτέλεσης της κίνησης (περιφερικό νεύρο και μυϊκή ομάδα) παραμένει άθικτη.

Ανάλογα με την εντόπιση της βλάβης πάντα, μπορεί να εμφανιστούν διαταραχές αισθητικότητας, ελέγχου σφιγκτήρων, όρασης (ημιανοψία), μνήμης, αντίληψης και επικοινωνίας γενικότερα. Ειδικότερα σε ότι αφορά την επικοινωνία μπορεί να παρουσιάσει ο ασθενής αφασία. Ο ρόλος του λογοπαθολόγου είναι να αξιολογήσει την αφασία και να συνεισφέρει στην ιατρική γνωμάτευση και φυσικά να χειριστεί την αποκατάσταση του ασθενή.

Σε γενικές γραμμές η κλινική εικόνα από την πλευρά του λογοπαθολόγου πάντα, αξιολογείται σε συμπτώματα που υποδεικνύουν τις βλάβες των λειτουργιών (θετικά συμπτώματα), σε συμπτώματα που υποδεικνύουν άθικτες λειτουργίες (αρνητικά συμπτώματα), σε συμπτώματα που υποδεικνύουν τομείς του λόγου που έχουν χαθεί (παραλείψεις)και τέλος σε συμπτώματα που υποδεικνύουν τομείς του λόγου που δεν υπήρχαν πριν (προσθήκες).Ανάλογα με την περιοχή της εγκεφαλικής βλάβης καθώς και τα χαρακτηριστικά του λόγου που παρατηρούνται μετά το εγκεφαλικό επεισόδιο (ροή, επανάληψη, ακουστική αντίληψη, διαταραχή κατονομασίας, παραγωγή παραφασιών, επεξεργασία γραμματικής, ανάγνωση και γραφή) ορίζεται ο εκάστοτε τύπος της αφασίας.

Ταξινόμηση της αφασίας

Η αφασία αναφέρεται στη διαταραχή κάποιων ή όλων των ικανοτήτων, συνειρμών και συνηθειών της ομιλούσας και γραπτής γλώσσας που απορρέει από βλάβες σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, οι οποίες είναι υπεύθυνες για αυτές τις λειτουργίες (Goodglass and Kaplan, 1983). Οι περιοχές αυτές δεν είναι μόνο φλοιικές, εφόσον έχουν βρεθεί ότι οι σύνδεσμοι φλοιού-υποφλοιού είναι επίσης σημαντικοί για την επεξεργασία της γλώσσας (Bensons, 1980). Η κατάταξη της αφασίας έχει προχωρήσει ιστορικά από ένα κινητικό/αισθητικό διαχωρισμό σε αντιληπτικό/εκφραστικό και τελικά σε ευχερής/μη ευχερής. Εφόσον οι περισσότεροι αφασικοί αντιμετωπίζουν πρόβλημα με την εκφορά του λόγου, ο διαχωρισμός ευχερής/μη ευχερής είναι επί του παρόντος το πλέον αποδεκτό σύστημα κατάταξης (Love and Webb, 1992 & Russel, 1990). Η αφασία ευχέρειας περιλαμβάνει την αφασία τύπου Wernicke, την αφασία αγωγιμότητας και την διαφλοιική αισθητηριακή αφασία. Η μη ευχερής αφασία περιλαμβάνει την αφασία τύπου Broca και την διαφλοιική κινητική αφασία. Η ολική αφασία παρουσιάζεται με σημαντικές διαταραχές τόσο στην κατανόηση όσο και στην παραγωγή του λόγου. ¶λλοι τύποι της αφασίας είναι η ανομική αφασία (αφασία με τη μορφή της κατονομασίας) (όπου υπάρχουν δυσκολίες σαν αυτές που παρουσιάζονται στη νόσο Alzheimers), η προοδευτική αφασία (εκφυλιστική διαταραχή λόγου) και η υποφλοιική αφασία (αφασία που προκαλείται από βλάβες στο θάλαμο και τα βασικά γάγγλια).

Θεραπεία ? Συστάσεις

Γενικότερα ο στόχος μας σε τέτοια άτομα είναι να αποκτήσουν λειτουργική επικοινωνία δηλαδή να αποκτήσουν την ικανότητα επικοινωνίας στο δικό τους καθημερινό περιβάλλον (Worrall,1999) επομένως η θεραπεία στοχεύει κυρίως στις επιπτώσεις και όχι στην κάθε αυτού βλάβη, στοχεύει στα γεγονότα της καθημερινής ζωής, στην εκτέλεση των καθημερινών δραστηριοτήτων και γενικότερα στην ολική άποψη επικοινωνίας που είναι πολυμορφική και όχι μόνο λεκτική.

Ακολουθώντας την άποψη της Worrall (1999) για την θεραπεία σύμφωνα με τη λειτουργική άποψη επικοινωνίας, η θεραπεία θα πρέπει να στοχεύει στους σημαντικότερους στόχους όπως αυτοί καθορίζονται για τον κάθε ασθενή και τις ανάγκες του. Παραδείγματος χάρη μια θεραπεία μπορεί να στοχεύσει στο να μπορεί να αντεπεξέλθει κάποιος ασθενής στη δουλειά του, να διαχειριστεί τα οικονομικά του και τα λοιπά Η θεραπεία θα πρέπει να είναι σχετική με το περιεχόμενο, με τη χρήση υλικού και με δραστηριότητες επιλεγμένες από το περιβάλλον του ασθενή και ατομικευμένη στις μοναδικές στις μοναδικές ικανότητες, αξίες, προτιμήσεις του κάθε ασθενή

Όσον αφορά τα στάδια της θεραπείας αφού εξακριβωθούν οι προβληματικές περιοχές, ορίζονται οι στόχοι μετά από συνεργασία, διασπώνται στη συνέχεια σε τμηματικές δραστηριότητες, εξακριβώνεται η δυνατότητα του ασθενούς σε κάθε δραστηριότητα και σχεδιάζεται έτσι η κατάλληλη παρέμβαση. Εντοπίζονται τα εσωτερικά και εξωτερικά εμπόδια που μπορεί να συναντήσουμε παραδείγματος χάρη τα αποτελέσματα της βλάβης (εσωτερικό εμπόδιο) το περιβάλλον και η στάση των άλλων (μπορεί να αποτελέσει εξωτερικό εμπόδιο). Αφού εντοπιστούν τα εμπόδια στη συνέχεια προχωράμε στο ξεπέρασμα τους και αυτό επιτυγχάνεται με την ανάπτυξη των μετά-βλάβης δεξιοτεχνιών, με τη χρήση αντισταθμιστικών τεχνικών κατά την θεραπεία και με την αλλαγή δεξιοτεχνιών έτσι ώστε να διευκολυνθεί η επικοινωνία. Οι λογοθεραπευτές θα πρέπει να αναπτύξουν αντισταθμιστικές στρατηγικές που να είναι αποτελεσματικές στον συγκεκριμένο ασθενή ώστε η επικοινωνία να μην επιτυγχάνεται μόνο στα πλαίσια της θεραπείας αλλά και στο φυσικό καθημερινό του περιβάλλον. Για να αλλάξουν οι δεξιοτεχνίες και των ατόμων του περιβάλλοντος του ασθενούς και έτσι να ξεπεραστούν τα εξωτερικά εμπόδια που τυχόν δημιουργούνται θα πρέπει κατά κάποιον τρόπο να εκπαιδευτούν και αυτοί και κυρίως οι συνήθεις σύντροφοι επικοινωνίας

Οι συστάσεις που πρέπει να γίνουν στην οικογένεια του ασθενούς αφορούν κυρίως την επίσκεψη σε λογοθεραπευτή και έξω από το νοσοκομειακό πλαίσιο έτσι ώστε να επιτευχθεί η αποθεραπεία του ασθενούς όσο αφορά την επικοινωνία του γενικότερα, η επίσκεψη σε φυσιοθεραπευτή για την αποθεραπεία των κινητικών προβλημάτων που αποκτά συνήθως ο ασθενής μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο. Καλό είναι βέβαια να δίνονται και συστάσεις για την στάση που πρέπει να κρατήσουν απέναντι στον ασθενή έτσι ώστε όχι μόνο να μην του δημιουργούν εμπόδια στην επικοινωνία αλλά και να τον διευκολύνουν επικοινωνιακά.

ΠΗΓΗ...http://www.specialeducation.gr